Đầu tư công là động lực không thể thiếu để thúc đẩy nền kinh tế Việt Nam vươn lên. Mặc dù khái niệm này vẫn còn khá mới mẻ với nhiều người, nhưng nó lại đóng vai trò then chốt trong việc kiến tạo một nền kinh tế Việt Nam phát triển bền vững. Bài viết này, Ngô Gia Holdings sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về đầu tư công, những quy định mới nhất và tác động của nó đối với nền kinh tế như thế nào?
Đầu tư công là gì?
Theo quy định tại khoản 15 Điều 4 Luật Đầu tư công, đầu tư công được định nghĩa như sau:
“15. Đầu tư công là hoạt động đầu tư của Nhà nước vào các chương trình, dự án và đối tượng đầu tư công khác theo quy định của Luật này.”
Từ định nghĩa này, có thể hiểu đầu tư công là việc Nhà nước sử dụng ngân sách để đầu tư vào các dự án và chương trình nhằm phát triển cơ sở hạ tầng và thúc đẩy nền kinh tế – xã hội.
Mặc dù hiện nay nền kinh tế đang phát triển nhanh chóng với nhiều hình thức đầu tư khác nhau, đầu tư công vẫn giữ vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ và phát triển nền kinh tế Việt Nam.
Đối tượng của đầu tư công
Trong Điều 5 của Luật Đầu tư công năm 2019, cụm từ “lĩnh vực đầu tư công” đã được thay thế bằng “đối tượng đầu tư công” và bổ sung thêm các đối tượng đầu tư công mới, không được quy định trong Luật Đầu tư công năm 2014. Cụ thể, các đối tượng đầu tư công hiện tại bao gồm:
- Đầu tư vào các chương trình và dự án liên quan đến kết cấu hạ tầng kinh tế – xã hội.
- Đầu tư phục vụ cho các hoạt động của cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập, tổ chức chính trị và tổ chức chính trị – xã hội.
- Đầu tư và hỗ trợ các hoạt động cung cấp sản phẩm và dịch vụ công ích, phúc lợi xã hội.
- Đầu tư của Nhà nước vào các dự án theo phương thức đối tác công tư.
- Đầu tư phục vụ công tác lập, thẩm định, quyết định hoặc phê duyệt, công bố và điều chỉnh quy hoạch theo quy định pháp luật.
- Cấp bù lãi suất tín dụng ưu đãi, phí quản lý; cấp vốn điều lệ cho các ngân hàng chính sách, quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách; hỗ trợ đầu tư cho các đối tượng chính sách khác theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ.
(Theo Điều 5 Luật Đầu tư công 2019)
Tiêu chí phân loại dự án đầu tư công
Việc phân loại các dự án đầu tư công dựa vào mức độ quan trọng và quy mô của chúng, theo các tiêu chí được quy định trong Điều 7, 8, 9 và 10 của Luật Đầu tư công 2019.
Tiêu chí phân loại dự án quan trọng quốc gia
Dự án quan trọng quốc gia được xác định dựa trên một số tiêu chí chính sau:
- Vốn đầu tư công từ 10.000 tỷ đồng trở lên.
- Có tác động lớn hoặc khả năng gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường, như xây dựng nhà máy điện hạt nhân.
- Sử dụng đất có yêu cầu chuyển mục đích sử dụng từ các khu vực bảo tồn thiên nhiên, vườn quốc gia với diện tích từ 50 ha trở lên hoặc các khu rừng phòng hộ lớn hơn.
- Quy mô dự án từ 500 ha đất trở lên hoặc liên quan đến việc chuyển mục đích sử dụng đất trồng lúa nước.
- Dự án có yêu cầu di dân tái định cư từ khoảng 20.000 người ở miền núi hoặc từ 50.000 người ở các vùng khác.
- Các dự án yêu cầu Quốc hội quyết định để áp dụng cơ chế và chính sách đặc biệt.
Tiêu chí phân loại dự án nhóm A
Theo Điều 8 của Luật Đầu tư công, các dự án thuộc nhóm A bao gồm:
- Dự án liên quan đến quốc phòng, an ninh có mức độ tuyệt mật hoặc sản xuất chất độc hại, chất nổ.
- Dự án hạ tầng cho khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao.
- Dự án có tổng mức đầu tư từ 2.300 tỷ đồng trở lên trong các lĩnh vực như giao thông, công nghiệp điện, khai thác dầu khí, hóa chất, chế tạo máy, và khai thác khoáng sản.
- Dự án có tổng mức đầu tư từ 1.500 tỷ đồng trở lên trong các lĩnh vực như giao thông, thủy lợi, cấp thoát nước, kỹ thuật điện, sản xuất thiết bị thông tin và hóa dược.
- Dự án có tổng mức đầu tư từ 1.000 tỷ đồng trở lên trong các lĩnh vực như sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp, nuôi trồng thủy sản, và hạ tầng kỹ thuật khu đô thị mới.
- Dự án có tổng mức đầu tư từ 800 tỷ đồng trở lên trong các lĩnh vực như y tế, giáo dục, nghiên cứu khoa học, và du lịch.
Tiêu chí phân loại dự án nhóm B
Các dự án nhóm B được phân loại dựa trên:
- Dự án thuộc lĩnh vực nhóm A, với tổng mức đầu tư từ 120 tỷ đồng đến dưới 2.300 tỷ đồng.
- Dự án trong các lĩnh vực nhóm A có tổng mức đầu tư từ 80 tỷ đồng đến dưới 1.500 tỷ đồng.
- Dự án thuộc nhóm A với tổng mức đầu tư từ 60 tỷ đồng đến dưới 1.000 tỷ đồng.
- Dự án thuộc nhóm A với tổng mức đầu tư từ 45 tỷ đồng đến dưới 800 tỷ đồng.
Tiêu chí phân loại dự án nhóm C
Các dự án nhóm C bao gồm:
- Dự án trong các lĩnh vực nhóm A với tổng mức đầu tư dưới 120 tỷ đồng.
- Dự án thuộc nhóm A với tổng mức đầu tư dưới 80 tỷ đồng.
- Dự án trong lĩnh vực nhóm A với tổng mức đầu tư dưới 60 tỷ đồng.
- Dự án thuộc nhóm A với tổng mức đầu tư dưới 45 tỷ đồng.
Nội dung quản lý nhà nước về đầu tư công
Theo Điều 13 của Luật Đầu tư công năm 2019, các nhiệm vụ quản lý nhà nước về đầu tư công bao gồm:
- Soạn thảo và triển khai các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến đầu tư công.
- Xây dựng và thực hiện các chiến lược, chương trình, kế hoạch và chính sách liên quan đến đầu tư công.
- Theo dõi và cung cấp thông tin về việc quản lý và sử dụng vốn đầu tư công.
- Đánh giá hiệu quả của đầu tư công, và thực hiện kiểm tra, thanh tra, giám sát việc tuân thủ quy định pháp luật và kế hoạch đầu tư công.
- Giải quyết các vi phạm pháp luật, khiếu nại và tố cáo liên quan đến đầu tư công.
- Khen thưởng các cá nhân, tổ chức có thành tích xuất sắc trong hoạt động đầu tư công.
- Thực hiện hợp tác quốc tế trong lĩnh vực đầu tư công.
Các hành vi bị nghiêm cấm trong đầu tư công
Theo Điều 16 của Luật Đầu tư công năm 2019, các hành vi bị nghiêm cấm bao gồm:
- Quyết định chủ trương đầu tư không phù hợp với chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, hoặc không xác định được nguồn vốn và khả năng cân đối vốn, hoặc không đúng thẩm quyền và quy trình pháp lý.
- Quyết định đầu tư khi chưa có phê duyệt của cơ quan có thẩm quyền hoặc không đúng với các nội dung đã được phê duyệt về mục tiêu, phạm vi, quy mô và tổng vốn đầu tư.
- Điều chỉnh tổng vốn đầu tư hoặc mức đầu tư của dự án trái với quy định của pháp luật.
- Lợi dụng chức vụ, quyền hạn để tham nhũng, chiếm đoạt hoặc vụ lợi trong quản lý và sử dụng vốn đầu tư công.
- Chủ chương trình hoặc chủ đầu tư thông đồng với tổ chức tư vấn hoặc nhà thầu gây thất thoát, lãng phí vốn, tài sản nhà nước, hoặc làm tổn hại đến quyền lợi hợp pháp của công dân và cộng đồng.
- Thực hiện các hành vi đưa, nhận, hoặc môi giới hối lộ.
- Yêu cầu tổ chức hoặc cá nhân tự bỏ vốn đầu tư khi dự án chưa được phê duyệt, gây ra nợ đọng xây dựng cơ bản.
- Sử dụng vốn đầu tư công không đúng mục đích, đối tượng hoặc vượt quá tiêu chuẩn quy định.
- Làm giả hoặc làm sai lệch thông tin, hồ sơ, tài liệu liên quan đến quyết định đầu tư và triển khai dự án.
- Cố ý báo cáo, cung cấp thông tin không chính xác, không trung thực, ảnh hưởng đến việc lập kế hoạch, thẩm định, quyết định, và giám sát dự án.
- Che giấu, lừa dối hoặc không lưu trữ đầy đủ tài liệu liên quan đến quyết định đầu tư và thực hiện dự án.
- Cản trở việc phát hiện và xử lý các hành vi vi phạm pháp luật về đầu tư công.
Vai trò của đầu tư công đối với nền kinh tế Việt Nam
Đầu tư công từ lâu đã được xem là động lực quan trọng trong việc thúc đẩy sự phát triển kinh tế, chính trị và xã hội của Việt Nam. Đặc biệt, nó đóng vai trò then chốt trong việc duy trì và cải thiện mức sống của người dân và cộng đồng. Nghiên cứu và khảo sát từ năm 1995 đến nay đã chứng minh rằng đầu tư công có ảnh hưởng đặc biệt quan trọng đến sự phát triển bền vững của đất nước.
Đầu tư công thường được hiểu là khoản vốn dành cho việc phát triển kết cấu hạ tầng, một yếu tố thiết yếu giúp thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Kết cấu hạ tầng, vốn khác biệt so với vốn đầu tư trong các doanh nghiệp tư nhân, mang lại lợi ích ngoại lai cho nhiều doanh nghiệp và cá nhân trong khu vực mà không yêu cầu chi phí bổ sung đáng kể từ phía họ. Điều này làm cho đầu tư vào kết cấu hạ tầng trở thành một yếu tố hỗ trợ thiết yếu cho hoạt động kinh tế và sự phát triển chung.
Tại Việt Nam, Luật Đầu tư công 2014 đã định nghĩa rõ ràng về đầu tư công, xác định rằng nguồn vốn của các doanh nghiệp nhà nước không thuộc phạm vi đầu tư công. Đầu tư công chiếm tỷ trọng lớn trong tổng đầu tư của quốc gia và có vai trò quyết định trong việc xác định tốc độ tăng trưởng chung. Trong giai đoạn 1995-2013, đầu tư công chiếm khoảng 40% tổng đầu tư, cao gấp đôi so với tỷ trọng của FDI và đầu tư tư nhân. Mặc dù tỷ trọng này đã giảm vào năm 2010, nhưng năm 2011 chứng kiến sự phục hồi trở lại mức cao của năm 2009 với tỷ lệ 40,4%. Tốc độ tăng trưởng 7,5% trong năm 2013 cũng phản ánh sự tương quan mạnh mẽ với mức tăng trưởng đầu tư 7,3% của năm đó. Dù có sự gia tăng nhanh chóng, cơ cấu đầu tư công vẫn gặp vấn đề do sự tập trung quá mức vào doanh nghiệp nhà nước, dẫn đến việc ít thu hút đầu tư từ các nguồn khác và chèn ép đầu tư tư nhân.
Đầu tư công không chỉ là một công cụ phát triển kinh tế mà còn là một khoản đầu tư cho tương lai. Việc xây dựng và hoàn thiện hệ thống cơ sở hạ tầng, nâng cao chất lượng dịch vụ công là những yếu tố quyết định sự phát triển bền vững của đất nước. Trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng, đầu tư công càng trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Để Việt Nam có thể cạnh tranh và phát triển, chúng ta cần có những quyết sách đầu tư đúng đắn, hiệu quả và minh bạch. Hy vọng bài viết Ngô Gia Holdings tổng hợp đã mang lại cho bạn đọc những thông tin hữu ích!
